Numer Identyfikacji Podatkowej – historia i podstawowe informacje
Ustawa o NIP weszła w życie w 1995 roku, jednak – ze względów fiskalnych – sam indeks został uruchomiony dopiero od stycznia 1996 roku. Przez pierwszych kilka lat numer był nadawany każdemu dorosłemu Polakowi. Dlaczego? Służył on między innymi do rozliczeń z fiskusem.
Po stronie ciekawostek można odnotować też fakt, że kiedy osoba dorosła dopiero rozpoczynała pracę na umowę o pracę, to jej identyfikacja następowała właśnie po numerze NIP, a nie po wpisie w bazie PESEL, który stał się głównym narzędziem do ustalania naszej tożsamości dopiero po pewnym czasie.
Jeśli ktoś podejmowałby pracę w wybranej firmie w 1997 roku i wciąż był związany z tą samą firmą, to jest bardzo prawdopodobne, że dział kadr nie ma nawet w bazie numeru PESEL takiego pracownika. Wynika to z tego, że NIP – zgodnie z założeniami wynikającymi z ustawy – nie przedawnia się. Istnieje więc pewna pula identyfikatorów, choć raczej nieduża, która wciąż może być w obiegu.
Niestety, ale w pierwszych latach funkcjonowania rejestr nie był wolny od wielu mankamentów. Głównym było jednoczesne używanie go przez firmy oraz przez osoby fizyczne. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie różnic między tymi dwoma grupami, stosując inne zasady pisowni Numeru Identyfikacji Podatkowej. Firmy bazowały na formacie 123-45-67-890, a osoby cywilne na takim umiejscowieniu myślników, by tworzyły one format: 123-456-78-90.
Dopiero po pewnym czasie rząd wycofał się z tego pomysłu i uczynił bazę NIP rejestrem, który o wiele bardziej skupia się na działalnościach gospodarczych. Dziś myślniki pełnią jedynie funkcję estetyczną, choć zasady pisowni tak mocno zakorzeniły się w wielu firmach, że wciąż używają one starego formatu.
Kto musi używać numeru NIP?
Wbrew pozorom nie korzystają z niego tylko tradycyjne, jednoosobowe działalności gospodarcze. Identyfikator jest też obowiązkowy dla niemal wszystkich rodzajów działalności, wliczając w to grono także spółki z o.o. czy spółki akcyjne lub cywilne.
Numer Identyfikacji Podatkowej jest też nadawany organom administracji rządowej i samorządowej, czyli na przykład strażom miejskim czy urzędom miast lub gmin. Swój numer NIP mają też pracownicy Najwyższej Izby Kontroli oraz inkasenci podatkowi, a także fundacje i stowarzyszenia rejestrowe.
Problematyczna sytuacja jest związana z tak zwanymi działalnościami nierejestrowymi. Są to firmy, które wprowadziła w Polsce tak zwana Konstytucja Biznesu. Często określa się też je mianem „firm na start” lub „firm na spróbowanie”.
Każdy przedsiębiorca jest obciążony dużą ilością danin i składek, jakie miesięcznie (lub kwartalnie) musi odprowadzić na rzecz państwa. Działalności nierejestrowe są zwolnione z tego nakazu. Ogranicza je jednak to, że mogą osiągnąć maksymalny dochód wynoszący połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tym roku jest to kwota 1400 złotych miesięcznie.
Z praktycznego punktu widzenia takie firmy mogą wystawiać faktury i inne dokumenty, jednak rodzi to pewien problem natury logicznej. Z jednej strony NIP jest wymagany na fakturach, co reguluje wiele aktów prawnych obowiązujących w Polsce.
Skąd działalności nierejestrowe, jako podmioty, które nie muszą być założone przez formularz CEIDG czy druk NIP-7 mają wziąć ten identyfikator? Dopiero po pewnym czasie pojawiła się wykładnia prawa, która odpowiedziała na to pytanie: to właśnie te firmy są zwolnione z obowiązku podawania numeru NIP, a jednocześnie wystawiane przez nie faktury pozostają ważne w świetle prawa.
Jakie dane znajdziemy w bazie NIP?
Jest to rozbudowany rejestr, który umożliwia wgląd do wielu ciekawych danych. Aby z niego skorzystać można na przykład wejść na stronę ALEO.com,czyli na stronę największej bazy firm w Polsce. Wyszukiwarka jest niezwykle prosta i intuicyjna w obsłudze, a dostęp do niej jest darmowy.
W rejestrze znajdziemy między innymi dane teleadresowe, w tym adres siedziby podany we wniosku zgłoszeniowym, a także takie informacje jak adres e-mail, czy numer telefonu. Dla niektórych rodzajów działalności baza NIP daje też szybki wgląd do corocznych raportów finansowych, jakie na przykład spółki z o.o. czy stowarzyszenia rejestrowe mają obowiązek udostępniać. Jest to też skuteczne narzędzie, które pomoże prześledzić powiązania między wieloma różnymi podmiotami.
