Wszystko o płynności finansowej firmy. Czym jest cashflow i jak go utrzymać?

Co to jest płynność finansowa?

Płynność finansowa to jeden z najważniejszych czynników bezpośrednio wpływających na kondycję firmy. Według klasycznej definicji płynność finansowa to zdolność przedsiębiorstwa do terminowej spłaty bieżących zobowiązań. Płynność finansową definiuje się m.in. jako:

• zabezpieczenie terminowej spłaty bieżących zobowiązań krótkoterminowych pozycjami składników majątku obrotowego,
• zdolność jednostki do upłynnienia posiadanych aktywów w środki pieniężne w jak najkrótszym czasie bez znacznej utraty ich wartości,
• możliwość swobodnego dokonania zakupu wszelkiego rodzaju potrzeb konsumpcyjnych i/lub produkcyjnych oraz pełnej i terminowej spłaty zobowiązań finansowych.

Płynność finansowa przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo decyduje się na bieżącą analizę i obserwację własnej płynności finansowej, aby kontrolować skuteczność przyjętej przez siebie strategii finansowania. Wypłacalność przedsiębiorstwa, czyli zdolność firmy do pokrycia całkowitych zobowiązań posiadanym majątkiem, jest mylnie utożsamiana z płynnością finansową.

Co jest największym problemem polskich przedsiębiorstw?

Największym problemem polskich przedsiębiorstw jest brak zdolności do bieżącego regulowania zobowiązań krótkoterminowych mimo wypracowanego zysku. Taka sytuacja prowadzi do bezpośredniej upadłości firm mimo dobrego pomysłu na biznes.

Przedsiębiorstwo na pełnej księgowości

Firmy, w których prowadzona jest pełna księgowość mają ułatwione zadanie jeżeli chodzi o analizę swojej płynności finansowej.

Wynika to z dużej ilości gromadzonych informacji do przygotowania samych sprawozdań (przynajmniej Rachunek Zysków i Strat oraz Bilans), które można w łatwy sposób – opisane poniżej – wykorzystać do przeprowadzenia monitoringu płynności czy też do analizy finansowej.

Przedsiębiorstwo na Książce Przychodów i Rozchodów, a płynność finansowa

Mali i mikro przedsiębiorcy (tzw. MŚP), którzy rozliczają się za pomocą wspomnianej Książki Przychodów i Rozchodów (KPIR) niestety nie są w tak komfortowej sytuacji. Prowadzenie KPIR służy rozliczeniu dochodu z fiskusem, a nie możliwości dogłębnej analizy czy też jako pomoc w podejmowaniu decyzji zarządczych. Nie oznacza to jednak, że z KPIR nie wyczytamy pewnych informacji. Pod kątem płynności finansowej będą dla nas najbardziej wartościowe takie pozycje jak przychód razem, kwestia kosztu zakupu towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów. Zysk za dany miesiąc należy wyliczyć sobie z różnicy wszystkich przychodów i kosztów.

Każdy właściciel firmy wie, że najważniejszy jest przychód oraz ograniczenie kosztów. Z różnicy tej pozycji będzie widział jak dużo środków po wystawieniu faktur i zapłaceniu faktur przypadających na dany miesiąc będzie zostawało mu „w kieszeni” – od tej kwoty należy jeszcze odliczyć podatek, jeżeli mamy zysk. Powstały czy planowany zysk będzie elementem kształtowania naszej płynności, ale otrzymamy go dopiero w momencie zapłaty faktur przez naszych kontrahentów. Czyli strumień pieniędzy z zysku jest odroczony w czasie, a jeżeli faktura nie będzie zapłacona w terminie to dodatkowo wydłuży się czas otrzymania środków.

Drugim elementem który jest ważny analizując swoją sytuację, jest zwrócenie uwagi także na zakupy towarów handlowych i materiałów. Ważne są dwa aspekty.

• Pierwszy, kiedy zamówić i zapłacić za te produkty. Z KPIR możemy zobaczyć jak duże to są wartości w danym okresie i spróbować je zaplanować biorąc pod uwagę możliwość otrzymania środków z ich sprzedaży (najlepiej jeżeli mamy odroczone terminy płatności u swoich dostawców). Nie zawsze jednak termin wymagalności za surowce i materiały pokryje się z zapłatą za naszą sprzedaż. Dlatego trzeba być przygotowanym na taką sytuację i mieć przygotowane na to środki.
• Drugim aspektem w zakresie zakupu tych produktów i chyba jednym z najważniejszych jest kwestia wartości naszego magazynu. Ma on tendencję do „puchnięcia”, czyli co raz więcej produktów, surowców pojawia nam się w magazynie, ale przez to, że każdy z tych produktów kosztuje, powoduje on wyjmowanie pieniędzy z naszej płynności. Zjawisko zwiększania stanów magazynowych jest jednym z najbardziej niebezpiecznych, które może zachwiać funkcjonowaniem całej firmy. Stąd należy mieć kontrolę cały czas nad wartością magazynu, a nie tylko na koniec roku, gdy dokonujemy remanentu. Nowoczesne systemy księgowe pozwalają oprócz wystawiania i księgowania faktur w swoich modułach magazynowych na monitorowanie zarówno stanu magazynu, jak również na kwalifikację i zwrócenie uwagi na te produkty, które od dłuższego czasu nam nie rotują. Jeżeli nie mamy takiego programu, postarajmy się porównać przynajmniej wartość naszej inwentaryzacji na koniec roku z latami poprzednimi. Moja rada, starsze produkty niż rok starajmy się sprzedać nawet po kosztach, gdyż bardzo prawdopodobnym jest, że koszt ich magazynowania, czy trzymania na stanie, a w zamian za to posiadanie np. linii kredytowej, najprawdopodobniej jest wyższy.

W zakresie KPIR to już na podstawowym poziomie wszystko. Najwięcej wiedzy na temat naszej płynności i narzędzie do jej planowania znajdziemy w zupełnie innym zestawieniu. W firmie powinno być prowadzone zestawienie naszych faktur sprzedażowych, czyli przychodów, w postaci zestawienia należności oraz zestawienie faktur które mamy do zapłaty, czyli naszych zobowiązań. Najlepiej, aby zawierało ono informacje o terminie ich płatności czyli wymagalności.

Zestawiając na dany moment nasze należności z zobowiązaniami, widzimy jak kształtuje się nasza bieżąca płynność – kiedy nasi kontrahenci mają nam zapłacić i kiedy my mamy pokryć swoje zobowiązania. Takie zestawienie pozwala na planowanie płynności i zweryfikowanie czy przypadkiem nie musimy zapłacić więcej faktur niż sami otrzymamy pieniędzy w danym okresie.

Jeżeli przewaga zobowiązań nad należnościami jest zbyt duża, najprawdopodobniej bez dodatkowych środków zewnętrznych się nie obejdzie. Chociażby krótkoterminowo, aby móc uregulować swoje zobowiązania. Duży wpływ na dostępność środków mają także opóźnienia w zapłacie faktur przez naszych Klientów. Właśnie takie zestawienie naszych należności i zobowiązań pozwala na zaplanowanie płatności oraz przeanalizowanie jakie konsekwencje to za sobą pociągnie i czy damy radę sami sobie z poradzić z problemami płatniczymi naszych kontrahentów.

Idealna sytuacja występuje, gdy mamy zawsze nadwyżkę należności nad zobowiązaniami. Jeżeli należności są płacone terminowo, to jesteśmy szczęściarzami. Niestety w praktyce taka sytuacja nie występuje zbyt często. Nawet jeżeli przez jakiś czas tak jest, to w ciągu roku obrotowego na pewno zdarzają się sytuacje, gdy brakuje środków do regulowania zobowiązań.

Wskaźniki i miary płynności finansowej

Zadaniem pomiaru płynności finansowej i jej szacowanej wartości jest informowanie przedsiębiorców o potencjalnej zdolności jednostki do spłaty ciążących na niej zobowiązań finansowych na dzień sporządzenia dokumentacji.

Przygotowanie takiej analizy jest możliwe dzięki dwóm grupom wskaźników płynności finansowej:

1. dynamicznej
2. statycznej.

Każda z grup pozwala na odzwierciedlenie kondycji finansowej firmy w odmiennym aspekcie.

Statyczne wskaźniki pomagają w krótkoterminowej ocenie sytuacji przedsiębiorstw. Umożliwiają zobrazowanie bieżącej zdolności podmiotu gospodarczego do spłaty zobowiązań i obsługi zadłużenia. Każdy z trzech czynników tej grupy opiera się na relacji aktywów obrotowych ze zobowiązaniami krótkoterminowymi.

Trzy stopnie wskaźników

Wyróżnia się:

• wskaźnik III stopnia – current ratio bieżącej płynności,
• wskaźnik II stopnia – quick ratio szybkiej płynności,
• wskaźnik I stopnia – cash ratio płynności gotówkowej.

Dynamiczne wskaźniki pozwalają przedsiębiorcy na obserwowanie zmian w wysokości zasobów przedsiębiorstwa. Mierniki te docelowo stosowane są w analizach i planowaniu finansowym, prognozowaniu upadłości czy ocenie projektów inwestycyjnych. Tu kluczowe są wskaźniki wydajności pieniężnej – wystarczalności pieniężnej, działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.

Jak obliczyć płynność finansową?

Źródłem wiedzy o płynności finansowej przedsiębiorstwa są dokumenty składające się na kalkulację kompleksową firmy:

• bilans przedsiębiorstwa,
• rachunek zysków i strat,
• rachunek przepływów pieniężnych.

Najważniejszymi wskaźnikami w ocenie cashflow przedsiębiorstwa są wskaźnik bieżącej płynności III stopnia – current ratio – i wskaźnik szybkiej płynności II stopnia, quick ratio.

Można je szybko wyliczyć na podstawie danych z bilansu przedsiębiorstwa za pomocą prostych wzorów¹:
CR = Aktywa BieżącePasywa Bieżące
QR= Aktywa Obrotowe – Zapasy – Krótkoterminowe Rozliczenia Międzyokresowe Zobowiązania Krótkoterminowe.

Znaczenie i interpretacja

W interpretacji podstawowych analiz płynności finansowej kluczowa jest obserwacja wskaźników bieżącej płynności CR i szybkiej płynności QR. Pomiar dwóch wskaźników jest niezbędny do prawidłowej oceny płynności finansowej.

Optymalna wartość wskaźnika current ratio waha się w przedziale od 1,2 do 2, gdzie 2 oznacza płynność finansową, a wyniki oscylujące wokół 1 wskazują na poważne problemy finansowe firmy. W przypadku analizy wskaźnika quick ratio jedynka uważana jest za wzorcową wartość, a satysfakcjonujący pomiar oscyluje wokół 1–1,2.

Przy analizie powyższych wskaźników mała rozbieżność między wartościami CR i QR jest pozytywnym i pożądanym w przedsiębiorstwie przypadkiem. Wysokie QR (wartość wyższa od 1,5) wskazuje bezpośrednio na nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych lub zbyt wysoki stan należności od kontrahentów.

Płynność finansowa a cele firmy

Utrzymanie płynności finansowej może być definiowane jako cel zarządzania przedsiębiorstwem. Wartość firmy jest zmienna i tworzy się w czasie. Aby ją prawidłowo ocenić, należy dysponować informacjami o działalności podmiotu gospodarczego w długim horyzoncie czasowym.

O badania i obserwacji płynności finansowej motywują przedsiębiorców:

1. motyw transakcyjny – konieczność finansowania wydatków firmy,
2. motyw ostrożnościowy – obawy związane z popytem i przewidywanymi przepływami pieniężnymi,
3. motyw spekulacyjny – wahania poziomu cen, wahania inflacji.

Rodzaje płynności finansowej

Na podstawie wskaźników i aspektów płynności finansowej można wyróżnić kilka jej rodzajów. Dynamiczna płynność finansowa to ta, która jest analizowana na podstawie dynamicznych wskaźników. Wylicza się ją na podstawie dokumentów zestawiających przepływy pieniężne w firmie. Obrazuje ona wydajność przepływu gotówki. Statyczna płynność finansowa służy określeniu zdolności firmy do spłaty zobowiązań i obsługi zadłużenia. Dokumentem obligatoryjnym do jej analizy jest bilans przedsiębiorstwa.

Przygotowując długookresową ocenę płynności finansowej, korzysta się z tzw. wskaźników pokrycia. Informują one o tym, w jakim stopniu aktywa pokryte są kapitałem własnym i zobowiązaniami długoterminowymi. Przy płynności finansowej krótkoterminowej używa się z kolei stopni płynności – polega to na porównaniu poszczególnych pozycji aktywów i zobowiązań po stronie pasywów. Wskaźniki krótkoterminowej płynności informują o zgodności wysokości krótkoterminowych zobowiązań ze środkami płatniczymi i krótkoterminowymi aktywami.

Ujęcia płynności finansowej

Płynność finansowa jest definiowana i interpretowana w zależności od jej ujęcia.

Wyróżnia się:

• płynność płatniczą,
• płynność strukturalną,
• płynność potencjalną.

Przy rozpatrywaniu płynności płatniczej mówimy o zasobie gotówki, który ma zagwarantować każdorazowe regulowanie powstałych zobowiązań. Płynność finansowa w ujęciu strukturalnym to łatwość upłynnienia poszczególnych składników majątku wchodzących w skład bilansu. Ujęcie potencjalne pozwala na określenie skali możliwości uzyskania krótkoterminowej pożyczki.

Analiza finansowa a płynność finansowa

Płynność finansowa jest jednym z etapów prawidłowo przeprowadzonej analizy finansowej przedsiębiorstwa. Wchodzi w skład etapu wskaźnikowej analizy sprawozdań finansowych. Pełen etap zakłada badanie nie tylko płynności finansowej, ale również rentowności, obrotowości i zadłużenia.

Czy cashflow wystarczy do oceny analizy finansowej?

Choć cashflow to niewątpliwie jedna z kluczowych części analizy finansowej, to aby mieć pełen obraz sytuacji, w jakiej znajduje się firma, niezbędne są także kolejne etapy analizy. Uzyskane z niej wyniki stanowią podstawę informacji nie tylko dla managementu, ale też dla banków i instytucji finansowych w przypadku decyzji o finansowaniu zewnętrznym.

Bieżąca płynność finansowa

Bieżąca płynność finansowa, czyli current ratio, to wskaźnik statyczny III stopnia będący podstawą oceny zdolności firmy do regulowania krótkoterminowych zobowiązań za pomocą środków obrotowych. Jak już zostało wspomniane, stanowi ona wynik ilorazu aktywów obrotowych i pasywów bieżących. Oczekiwana wartość wskaźnika płynności finansowej zawiera się w przedziale od 1,2 do 2, gdzie wartość 2 oznacza wartość optymalną.

Wskaźnik CR jest jednym z kluczowych, jednak nie należy skupiać się wyłącznie na nim. Do jego prawidłowej oceny niezbędne jest porównanie z poprzednimi okresami oraz wynikami branży, którą reprezentuje przedsiębiorstwo.

Rentowność a płynność finansowa

Między pojęciami rentowności i płynności finansowej przedsiębiorstwa nie można postawić znaku równości.

Co określa rentowność firmy?

Rentowność określa zyskowność firmy – określa, jak skutecznie działa ona na rynku.

Przedsiębiorstwo może przynosić zyski lub straty. Podczas przygotowywania strategii zaleca się branie pod uwagę zarówno rentowności, jak i źródeł finansowania działalności firmy. Przedsiębiorstwo, mimo wypracowanego zysku, może nie mieć zdolności do terminowego regulowania zobowiązań powstałych w wyniku działalności operacyjnej i inwestycji. W trakcie sporządzania biznesplanu i strategii finansowej firmy warto założyć mniejszy zysk (rentowność) przy zachowaniu wysokiej płynności finansowej (regulowanie zobowiązań).

Jak zapewnić płynność finansową?

Płynność finansowa opiera się na strukturze finansowania aktywów. Przedsiębiorstwa, które zalegają ze spłatą zobowiązań, mają niższe wyniki finansowe. Kapitał obcy w firmie generuje znaczne koszty, stąd niezbędne jest zoptymalizowanie struktury finansowania kapitałem własnym i obcym. Wysoko zadłużone firmy zmuszone są do przeznaczenia wypracowanego zysku na poczet obsługi długu i zobowiązań. Instrumenty finansowe takie jak faktoring, leasing czy forfaiting są źródłami finansowania zewnętrznego.

Pozwalają na:

• upłynnienie przepływu gotówki
• optymalizację podatkową i struktury kapitału własnego i obcego.

Faktoring

Faktoring to źródło finansowania zewnętrznego kapitałem obcym, które służy do zwiększania płynności finansowej. Przedsiębiorstwo korzystające z tego instrumentu finansowego może zminimalizować niewypłacalność partnerów handlowych (kontrahentów). Likwidacja skutków opóźnień przepływu gotówki oraz nieściągalnych należności poprawia płynność finansową firmy. Dostępne na rynku oferty faktorów są atrakcyjną formą finansowania dla przedsiębiorców, którym zależy na pozyskiwaniu gotówki.

Kredyt

Kredyt to najpopularniejsza forma finansowania wśród przedsiębiorców. Kredyt w rachunku bieżącym jest rozwiązaniem dla firm walczących z zatorami płatniczymi i potrzebującymi środków pieniężnych na kolejne inwestycje. Taka forma kredytowania zakłada brak harmonogramu spłat, co ma duże znaczenie dla firm o działalności sezonowej. Każdorazowa wpłata na konto powoduje zautomatyzowaną spłatę części kredytu. Nie wszystkie przedsiębiorstwa – zwłaszcza nowo powstałe – mogą pozwolić sobie na finansowanie poprzez kredyt. Związane jest to z brakiem lub negatywną historią kredytową w BIK-u. W takich przypadkach przedsiębiorca powinien rozważyć inne instrumenty finansowe, takie jak np. leasing.

Leasing

Najmniej popularnym rodzajem leasingu jest leasing zwrotny, którego często przedsiębiorcy nie biorą pod uwagę. A warto to przemyśleć! Przy braku dodatkowego źródła finansowania właściciel firmy może odsprzedać leasingodawcy środek trwały, który ewidencjonował do tej pory w swoich księgach. Przy sprzedaży nieruchomości lub maszyny produkcyjnej w wyniku umowy leasingowej jednorazowo otrzymuje się środki pieniężne. Dodatkowo na mocy umowy leasingobiorca płaci miesięczne raty leasingowe (koszty bieżące) i korzysta ze środka trwałego przez cały czas trwania umowy.

Płynność finansowa a księgowość

Płynność finansową można poprawić dzięki umiejętnej optymalizacji podatkowej. Takiej formie upłynnienia sprzyjają zewnętrzne formy finansowania takie jak:

• leasing operacyjny
• leasing finansowy.

Ten ostatni wpływa na ewidencję środków trwałych w składnikach majątku firmy lub na optymalizację kosztów bieżących i amortyzacyjnych. Dodatkowo przy rozliczeniu podatkowym przedsiębiorstwa mogą odroczyć w czasie płatności podatków, zmniejszyć podstawę opodatkowania lub nawet całkowicie uniknąć zapłaty podatku (w przypadku umów forfaitingowych). 1 lipca 2018 roku Ministerstwo Finansów wprowadziło system podzielonej płatności – split payment. Polega on na rozłożeniu przychodzących płatności na dwa konta: konto przedsiębiorcy (kwota netto) oraz konto VAT. System budzi jednak wiele kontrowersji związanych z pogorszeniem płynności finansowej grupy podatników.