Cechy i funkcje rynku kapitałowego
Rynek kapitałowy umożliwia pozyskiwanie i lokowanie kapitału na okres co najmniej jednego roku. W dojrzałej i sprawnie działającej gospodarce rynek kapitałowy odgrywa znaczącą rolę. Przede wszystkim jest przestrzenią zachęcającą inwestorów do zamiany oszczędności na inwestycje. Kapitał w postaci środków pieniężnych lokowany jest bodźcem docierającym bezpośrednio do sektorów, które wykorzystają go efektywnie. Wolny rynek kapitałowy pozwala na swobodny dostęp do informacji o aktualnych cenach rynkowych, wzmacniając jednocześnie transparentność obrotu. Warto podkreślić, że sytuacja na rynku kapitałowym w danym kraju odzwierciedla jego koniunkturę gospodarczą.
Instrumenty rynku kapitałowego
Przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym są podstawowe instrumenty finansowe i ich pochodne.
Akcje
Papiery wartościowe emitowane przez spółkę, które świadczą o proporcjonalnym prawie własności posiadacza. Akcjonariusz ma prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i otrzymywania dywidendy – udziału w zysku.
Obligacje
Dłużne papiery wartościowe, które świadczą o zadłużeniu emitenta w stosunku do ich nabywcy. Wyróżnia się obligacje:
- skarbowe,
- korporacyjne,
- komunalne,
- spółdzielcze.
Spośród nich najniższym ryzykiem charakteryzują się te emitowane przez Skarb Państwa.
Certyfikaty inwestycyjne
Papiery wartościowe, których emitentem są Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych.
Kontrakty terminowe
Instrument pochodny, którego wartość zależy od wartości instrumentu bazowego. Może to być np.:
- akcja,
- kurs walutowy,
- inne wskaźniki ekonomiczne.
Opcje
Instrument pochodny, w Polsce obrót opcjami jest obecnie możliwy wyłącznie na indeks WIG 20.
Czym jest indeks WIG 20?
Jest to najbardziej prestiżowy indeks spółek na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. O wyborze spółek decyduje m.in. ich wartość rynkowa i kapitalizacja obrotu.
Warranty
Instrumenty pochodne uprawniające nabywcę do zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po ustalonej w chwili zawarcia transakcji cenie.
ETF (Exchange-Traded Fund)
Fundusz inwestycyjny, który emituje jednostki uczestnictwa w opartym na indeksie portfelu inwestycyjnym. Na polskiej giełdzie emitentem jednostek jest Société Générale.
Strukturyzowane produkty
Instrumenty inwestycyjne emitowane głównie przez banki inwestycyjne.
Rynek kapitałowy a pieniężny
Rynek pieniężny to miejsce, w którym przeprowadza się transakcje gotówkowe i bezgotówkowe o okresie zapadalności krótszym niż dwanaście miesięcy. Obraca się na nim instrumenty takie jak:
- bony skarbowe,
- bony pieniężne,
- papiery dłużne krótkoterminowe,
- certyfikaty depozytowe,
- swapy,
- pożyczki na rynku międzybankowym.
Polscy uczestnicy rynku pieniężnego
Polscy uczestnicy rynku pieniężnego toć m.in. polski bank centralny, banki komercyjne, Skarb Państwa, inwestorów indywidualnych i emitentów papierów krótkoterminowych.
Najatrakcyjniejszy instrument
Na rynku kapitałowym obraca się instrumentami – głównie papierami wartościowymi – o okresie zapadalności dłuższym niż jeden rok. Mobilizuje on duży kapitał dzięki globalnemu zasięgowi, którego nie ma rynek pieniężny. Stanowi dla inwestorów najatrakcyjniejsze miejsce do dywersyfikacji ryzyka portfela inwestycyjnego.
Podział rynku kapitałowego
Rynek pierwotny i kapitałowy
Polski rynek kapitałowy dzieli się na:
- pierwotny,
- wtórny.
Rynek pierwotny to miejsce, w którym instrumenty finansowe w ramach IPO (Initial Public Offering) emitowane są pierwszy raz. Na rynku wtórnym obraca się instrumentami, które zostały wyemitowane na rynku pierwotnym i tam też zostały nabyte przez inwestorów.
Rynek regulowany i nieregulowany
Wyodrębniono również rynek kapitałowy regulowany i nieregulowany. Według ustawy o obrocie1 rynek regulowany to stały system obrotu dopuszczonymi do niego instrumentami finansowymi. Rynek ten zapewnia ogólnodostępne i transparentne informacje rynkowe, które są nadzorowane przez organ właściwy w danym kraju. Rynek regulowany w Polsce obejmuje:
- rynek giełdowy (Giełda Papierów Wartościowych),
- pozagiełdowy (BondSpot).
Rynek nieregulowany nie podlega nadzorowi właściwego organu. Zawierają się na nim transakcje, które nie są dostępne dla wszystkich inwestorów. Oferty na rynku nieregulowanym można kierować do maksymalnie 100 podmiotów.
Kryterium miejsca obrotów
Dzięki kryterium miejsca obrotów instrumentów finansowych rynek kapitałowy można podzielić na publiczny i niepubliczny. Rynek niepubliczny pozwala na kierowanie imiennych ofert do maksymalnie 100 podmiotów. Dzięki niemu możliwe jest adresowanie ofert tylko do wybranej grupy profesjonalnych inwestorów. Rynek publiczny jest miejscem otwartym, stąd obecność inwestorów-amatorów, którzy mogą nabywać instrumenty finansowe kierowane do co najmniej 100 osób.
Kryterium miejsca emisji i sprzedaży
Według kryterium miejsca emisji i sprzedaży rynek kapitałowy dzieli się na pierwotny i wtórny. Na pierwszym z nich instrumenty pojawiają się jako oferta publiczna po raz pierwszy. Z kolei na drugim dochodzi do obrotu instrumentami, które zostały nabyte na rynku pierwotnym.
Co odpowiada w Polsce za rynek wtórny?
W Polsce rynek wtórny prowadzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz podmiot pozagiełdowy BondSpot.
Kryterium strefy obrotu
Rynek kapitałowy może być regulowany i nieregulowany. Nadzór nad rynkiem regulowanym prowadzi Komisja Nadzoru Finansowego. Obserwuje ona transakcje zawierane zarówno na rynku giełdowym (GPW w Warszawie), jak i na rynku pozagiełdowym (BondSpot).
Transparentny obrót musi być zgodny z:
- ustawą o obrocie,
- ustawą o ofercie2,
- Kodeksem Spółek Handlowych,
- ustawą o obligacjach3.
Alternatywą dla rynku regulowanego jest rynek nieregulowany przez KNF działający na zasadach ustanowionych przez organizatora giełdy. W Polsce funkcjonują rynki NewConnect i Catalyst.
Finansowanie przedsiębiorstwa przez instrumenty rynku kapitałowego
Na rynku kapitałowym w roli emitentów pojawiają się firmy w fazie ekspansji lub dojrzałości. Na giełdę często trafiają przedsiębiorstwa w momencie dezinwestycji private equity lub venture capital. Wówczas firma emituje własne papiery wartościowe. Dopuszczenie instrumentów finansowych do obrotu wymaga złożenia przez emitenta formalnego wniosku i spełnienia szeregu kryteriów dotyczących m.in.:
- sytuacji finansowej (płynność finansowa, rentowność, brak zadłużenia),
- prognozy rozwoju,
- zamierzeń inwestycyjnych,
- kwalifikacji kadry zarządzającej.
Instrumenty rynku kapitałowego – porównanie
Emitent, pozyskując kapitał od inwestorów, korzysta na długim okresie zapadalności w porównaniu z kredytem obrotowym. Co ważne, ma możliwość dotarcia do nieograniczonej liczby inwestorów, oczywiście o ile perspektywa prowadzonego biznesu jest atrakcyjna. Pozyskane przez przedsiębiorstwo środki nie podlegają tradycyjnej spłacie tak jak pożyczka terminowa lub kredyt. Spółka, która jest emitentem obecnym w obrocie giełdowym, ma ułatwiony dostęp do uzyskania alternatywnych źródeł finansowania. Informacje o tym, jak zostać spółką giełdową na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, dostępne są na stronie internetowej GPW.
Charakterystyka rynku kapitałowego w Polsce
Początek giełdy w Polsce sięga XIX wieku, kiedy w Warszawie otwarta została giełda papierów wartościowych. Nowożytny rynek kapitałowy w Polsce funkcjonuje od lat 90. XX wieku i mimo tego, że jest rynkiem dość młodym, zajmuje kluczową pozycję w ośrodkach Europy Środkowo-Wschodniej. W sierpniu 2018 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie odnotowano 471 spółek (w tym 49 zagranicznych), a kapitalizacja przekracza 1 221 700 mln zł.
Mimo że polski rynek kapitałowy nadal potrzebuje reform, wśród dotychczas wprowadzonych kluczowych regulacji należy wymienić Program Wspierania Płynności z 2008 roku. Powstał on w celu poprawy obrotu akcjami notowanymi na giełdzie i spółek cechujących się niską płynnością finansową.
PKB
O wskaźnikach definiujących nasz polski rynek kapitałowy możemy przeczytać w raporcie PwC “Rynek kapitałowy jako narzędzie finansowania rozwoju polskich regionów”. Mimo uruchomienia platformy Catalyst w 2009 roku Polska posiada jeden z najniższych wskaźników relacji wartości wyemitowanych instrumentów dłużnych do PKB wśród krajów Unii Europejskiej.
Podsumowanie
Polski rynek kapitałowy to miejsce, które niesie wiele korzyści dla emitentów, inwestorów i krajowej gospodarki. Procedury wejścia na giełdę należą do skomplikowanych, zaś spółka musi spełniać szereg warunków. Rynek kapitałowy jest atrakcyjnym sposobem lokowania kapitału przez inwestorów, ale również pozwala na dywersyfikację źródeł finansowania polskim przedsiębiorstwom. W przypadku wyjścia z inwestycji VC lub PE wejście na giełdę świadczy o sukcesie firmy.