Jak sprawdzić dłużnika? Wszystko, co powinieneś wiedzieć o listach dłużników

Dłużnik a prawo

Kim jest dłużnik?

Dłużnik to osoba fizyczna lub prawna, która zobowiązana jest do spełnienia świadczenia wobec wierzyciela. Między stronami musi istnieć stosunek zobowiązaniowy, tak jak np. pomiędzy kupującym (dłużnikiem) a sprzedającym (wierzycielem).

Jak odzyskać pieniądze od dłużnika?

Czasem wystarczy jedynie upomnieć się o zaległą zapłatę. Zdarza się bardzo często, że dłużnik po prostu nie pamięta o konieczności uregulowania zobowiązań. Jeżeli to nie skutkuje, a kolejne telefony są ignorowane, jednym z możliwych rozwiązań jest wysłanie listem poleconym wezwania do zapłaty.

Wezwanie powinno zawierać:

• dane wierzyciela,
• datę wystawienia pisma,
• kwotę zobowiązania wraz z ewentualnymi odsetkami,
• podstawę zobowiązania – w zależności od tego, czy była to umowa sprzedaży, najmu, pożyczki, czy faktura VAT,
• termin uregulowania zobowiązania (przykładowo 14 dni od wezwania do zapłaty),
• numer rachunku, na który powinny zostać przekazane środki.

Konieczne informacje i wkroczenie na drogę sądową

W wezwaniu powinna zostać zawarta informacja o tym, że w przypadku nieuregulowania zobowiązania w podanym terminie zostaną:

1. naliczone odsetki ustawowe,
2. koszty związane z odzyskaniem należności,
3. ewentualne koszty postępowania egzekucyjnego.

W przypadku nieustosunkowania się do pisma można skierować do dłużnika kolejne wezwanie bądź złożyć pozew w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanej osoby. Jeżeli dług nie przekracza kwoty 10 000 zł, można skorzystać z formularza dostępnego w Internecie.

Pozew powinien zawierać wszelkie dostępne dowody związane ze sprawą, takie jak:

• umowa potwierdzająca zobowiązanie,
• częściowe spłaty zobowiązania w postaci wyciągu z konta,
• wszelka korespondencja czy zeznania świadków.

Rodzaje dłużników

Dłużnik może być m.in.:

• osobisty – odpowiada za zaciągnięte zobowiązania całym swoim majątkiem,
• rzeczowy – zwany również hipotecznym; w przeciwieństwie do dłużnika osobistego odpowiada jedynie z pewnego składnika majątku – może to być nieruchomość lub prawo użytkowania wieczystego. Dodatkowo jeśli w wyniku postępowania egzekucyjnego nieruchomość zostanie sprzedana za mniejszą kwotę niż wynosi wysokość hipoteki, wierzyciel nie ma prawa egzekwować od dłużnika nic ponadto,
• wekslowy – osoba, która zobowiązuje się do spłaty pożyczki lub kredytu bez względu na ważność czy poprawność umowy poprzez wystawienie weksla. Powstaje wtedy zobowiązanie dłużnika wobec wierzyciela (remitenta). Weksle są najczęściej wystawiane, gdy dłużnik nie może wykorzystać hipoteki lub poręczenia osób trzecich,
• podatkowy – osoba zalegająca z płatnościami podatkowymi, czyli jedną z opłat publicznoprawnych. Może to dotyczyć zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego lub organów Służby Celnej wynikających z kodeksu karnego skarbowego. Dotychczas nie została stworzona baza takich osób, jednak planowane jest utworzenie Rejestru Dłużników Należności Publicznoprawnych.

Dłużnicy alimentacyjni

Dłużnik alimentacyjny to osoba, która uchyla się od obowiązku alimentacyjnego, czyli od świadczeń pieniężnych na rzecz dziecka lub dzieci. Dotychczas jeżeli osoba ta nie zapewniała środków finansowych na utrzymanie dzieci przez co najmniej 6 miesięcy, gmina odpowiednia dla miejsca zamieszkania mogła złożyć wniosek¹. Po jego pozytywnym rozpatrzeniu następowało wpisanie takiej osoby do rejestru Biura Informacji Gospodarczej. W dniu 29 maja 2018 roku rząd przyjął projekt ustawy mówiącej, że dłużnicy alimentacyjni będą trafiać na listę Krajowego Rejestru Zadłużonych. Rejestr ten jest bezpłatny i całkowicie jawny, przez co każdy może zapoznać się z jego zawartością. Każda osoba zalegająca z przynajmniej trzymiesięcznymi zobowiązaniami może zostać ukarana grzywną lub nawet roczną karą więzienia. W ostatnim kwartale 2017 roku w Polsce było ponad 300 tysięcy dłużników alimentacyjnych. Ich łączny dług sięgał 11 miliardów złotych, co daje wynik średnio 35 tysięcy złotych na osobę.

Skarga pauliańska

Często zdarza się, że dłużnik w sposób celowy stara się obniżyć wielkość swojego majątku, przykładowo poprzez sprzedaż majątku po zaniżonej cenie bądź dokonanie darowizny na rzecz osoby trzeciej. W tym przypadku wierzyciel może dochodzić swoich praw poprzez skorzystanie ze skargi pauliańskiej.

Czym jest skarga pauliańska?

Jest to instytucja prawna zagwarantowana przez kodeks cywilny (art. 531 § 2) mająca na celu chronienie wierzyciela. Warunkiem jest świadome działanie dłużnika, przez które wierzyciel jest pokrzywdzoną stroną.

Jeżeli do momentu wniesienia skargi osoba trzecia uzyskała korzyść ze zbycia majątku, powództwo może być skierowane wobec tej osoby. W skardze powód może wnioskować o zabezpieczenie swoich roszczeń poprzez zakaz zbycia rzeczy. W przypadku nieruchomości może to być wpis zawarty w księdze wieczystej. Jeśli wyrok będzie korzystny dla wierzyciela, po uprawomocnieniu i nadaniu klauzuli wykonalności może on odzyskać dług w wyniku postępowania egzekucyjnego.

Giełda wierzytelności

Dług, podobnie jak akcje na giełdzie, może być przedmiotem handlu. Z pomocą wierzycielom przychodzi giełda wierzytelności, zwana także giełdą długów. Jeżeli kontrahent nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty, a dotychczasowe wezwania do zapłaty nie przynoszą rezultatu, dług można sprzedać. Działa to na zasadzie giełdy, na której zamieszcza się ofertę. Prawo do długu może nabyć np. firma windykacyjna, która będzie dochodzić praw w swoim zakresie. Dzięki temu wierzyciel może w szybki sposób odzyskać przynajmniej część długu. Co ważne, dane dłużnika mogą być na takiej giełdzie swobodnie umieszczane, gdyż zgodnie z prawem wierzyciel nie potrzebuje na to zgody zainteresowanego. Informacje mogą zawierać podstawowe dane, takie jak imię i nazwisko, nazwę przedsiębiorcy czy adres. Publiczne umieszczenie danych dłużnika działa również motywacyjnie – osoba znajdująca się na takiej liście będzie dążyć do jak najszybszego uregulowania zobowiązań.

Jak sprawdzić dłużnika – rejestr dłużników

Informacje o osobach oraz podmiotach niebędących w stanie regulować swoich zobowiązań są gromadzone i przetwarzane. Gdy dłużnik uda się do banku po kredyt lub pożyczkę, jego wniosek może zostać oddalony właśnie ze względu na znalezienie się na tego rodzaju czarnej liście. Jak sprawdzić dłużnika w Polsce? List dłużników jest kilka i są one prowadzone przez różne instytucje.

Zaliczamy do nich:

1. BIG InfoMonitor Biura Informacji Gospodarczej,
2. KRD Krajowego Rejestru Długów,
3. Europejski Rejestr Informacji Kredytowej (ERIF) Biura Informacji Gospodarczej,
4. BIK Biura Informacji Kredytowej.

Zadania poszczególnych instytucjiK

Zadaniem KRD, ERIF i BIG jest przyjmowanie, przechowywanie, przetwarzanie oraz udostępnianie danych gospodarczych. BIG InfoMonitor zajmuje się z kolei współpracą ze Związkiem Banków Polskich oraz z Biurem Informacji Kredytowej. Dzięki współpracy powyższych instytucji istnieje baza zawierająca prawie 6 milionów informacji o wysokości zadłużenia indywidualnych konsumentów oraz przedsiębiorców. Co ważne, BIK nie prowadzi listy osób posiadających długi. Gromadzi za to wszelkie informacje o zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz terminowości spłacanych rat. Dane są wykorzystywane przez banki oraz inne instytucje kredytowe w celu ustalenia zdolności kredytowej i oceny wiarygodności potencjalnego klienta. Nieregularne spłacanie zobowiązań zostaje odnotowane w tej bazie, co w przyszłości może przyczynić się do odmowy udzielenia kredytu lub pożyczki.

Kiedy dłużnik znajdzie się na czarnej liście?

Dłużnik nie trafia do rejestru od razu. Przed wpisaniem na taką listę musi zajść kilka warunków:

1. Posiadane zadłużenie musi być starsze niż 60 dni.
2. Przed wpisaniem na listę wierzyciel musi poinformować dłużnika listem poleconym o fakcie, iż wystąpi o wpisanie go na taką listę w przypadku nieuregulowania zadłużenia (co ważne, list nie musi zostać odebrany).
3. Zadłużenie musi wynosić co najmniej 200 zł dla osoby fizycznej lub 500 zł dla działalności gospodarczej i firmy.

Jak ustalić majątek dłużnika?

Często nawet wyrok sądowy nakazujący osobie winnej spłacić dług nie gwarantuje odzyskania należnych nam pieniędzy.

Osoba wytaczająca sprawę przeciwko drugiej stronie najczęściej:

• ponosi koszty postępowania sądowego i wynagrodzenia prawników oraz
• musi uiścić opłatę za nadanie klauzuli wykonalności do wyroku.

Gdy pomimo udowodnienia winy dłużnik ucieka od odpowiedzialności, niezbędne staje się skorzystanie z usług komornika².

Weryfikacja majątku, czyli jak sprawdzić dłużnika

Jeśli winny stara się ukrywać rzeczywisty stan majątku, wierzyciel ma prawo do jego weryfikacji. W tym celu może on domagać się udostępnienia informacji m.in. z:

• sądowego wydziału ksiąg wieczystych,
• ewidencji gruntów,
• ewidencji pojazdów,
• Rejestru Dłużników Niewypłacalnych.

W ostateczności można ubiegać się w sądzie o ujawnienie rzeczywistego stanu majątku dłużnika. Warto wiedzieć, że wierzyciel może domagać się ujawnienia faktycznego stanu majątku nie tylko po rozpoczęciu egzekucji. Musi wtedy przedstawić przed sądem prawdopodobne podejrzenia, że ujawniony do tej pory majątek nie będzie w stanie zaspokoić żądanej należności.

Podsumowanie

Powszechna uczciwość wymaga tego, aby regulować swoje długi wobec wierzycieli. Nie należy ignorować uchylania dłużnika od uiszczenia swoich zobowiązań. Konsekwentne wymaganie spłaty w dłuższej perspektywie jest w stanie doprowadzić do momentu, kiedy osoby posiadające długi nie będą czuły się bezkarne i zrobią wszystko, aby je uregulować.