Co to jest szkoda całkowita i jakie czynniki ją określają?

Co to jest szkoda całkowita?

Pojazd ulega szkodzie całkowitej, kiedy:

1. powstałe w wyniku sytuacji losowej usterki nie pozwalają na jego naprawę i dalsze użytkowanie,
2. naprawa jest możliwa, jednak jej koszt przewyższa wartość pojazdu w dniu jej ustalenia przez ubezpieczyciela (zazwyczaj jest to moment zawierania umowy).

Co to jest szkoda częściowa Jeśli naprawa usterek jest możliwa i – co kluczowe – jej koszt jest mniejszy niż wartość pojazdu w dniu zawarcia umowy z ubezpieczycielem, powstałą szkodę określa się mianem częściowej.

Kwalifikowanie szkód

Postępowanie w przypadku stwierdzenia szkody całkowitej prowadzi bezpośrednio do:

• wypłaty ubezpieczonemu różnicy między wartością pojazdu a ceną jego wraku,
• sprzedaży uszkodzonego pojazdu nowemu nabywcy za określoną w decyzji ubezpieczyciela kwotę.

Kwalifikowanie szkód i postępowanie ubezpieczyciela nie budzi zastrzeżeń prawnych i kontrowersji w przypadku ubezpieczenia autocasco. Narastają jednak spory pomiędzy ubezpieczycielami a poszkodowanymi, którzy zdecydowali się na polisę OC.

Jak jest liczona szkoda całkowita?

W przypadku ubezpieczenia samochodu wypłacanego w ramach polisy OC wartość pojazdu, który uległ szkodzie całkowitej, ubezpieczyciel ustala według metody dyferencyjnej. Polega ona na określaniu wysokości odszkodowania do wypłaty przez pomniejszanie wartości auta przed uszkodzeniem o wartość wraku tego pojazdu. Ubezpieczyciel zobowiązany jest do wypłaty środków pieniężnych według metody dyferencyjnej lub zagwarantowania pomocy i pośrednictwa w sprzedaży pojazdu.

Jakie są koszty związane ze szkodą całkowitą?

Gdy przedmiot ubezpieczenia ulega szkodzie całkowitej, wszczyna się postępowanie likwidacyjne wraku. Warto podkreślić, że właścicielem pozostałości nadal jest poszkodowany. Na mocy Ustawy o działalności ubezpieczeniowej¹ ubezpieczyciel ma prawo do zbycia uszkodzonego przedmiotu ubezpieczenia. Nie jest jednak zobligowany do zbycia pojazdu. Do momentu wyrejestrowania pojazd pozostaje własnością właściciela. Najczęściej spotykaną praktyką jest jednak ponoszenie kosztów kasacji pojazdu lub sprzedaży jego pozostałości przez ubezpieczyciela. W świetle wytycznych upublicznionych przez Komisję Nadzoru Finansowego² to ubezpieczyciel powinien pomóc z utylizacją auta za kwotę rozliczenia szkody całkowitej.

Szkoda całkowita a kasacja pojazdu

Kasacja rozbitego samochodu, który uległ szkodzie całkowitej, powinna być przeprowadzana przez firmę wystawiającą wszelką dokumentację niezbędną do wyrejestrowania pojazdu. Kasacja jest opłacalnym rozwiązaniem, gdy samochód nie przedstawia żadnej wartości, tj. nie ma możliwości sprzedaży go na części. Wówczas ubezpieczyciel przejmuje pozostałości pojazdu, a ubezpieczonemu wypłaca wartość auta na dzień szkody w stanie nieuszkodzonym. Ubezpieczyciele korzystają z programów Eurotax i Audatex do ustalenia wartości środków lokomocji.

Szkoda całkowita a licytacja pojazdu

Nawet kompletnie zniszczony pojazd, który uległ szkodzie całkowitej, może się okazać wartościowy dla warsztatów samochodowych lub blacharskich. Na rynku nie brakuje podmiotów skupujących uszkodzone auta i motocykle. Jeśli ubezpieczyciel stwierdza brak możliwości naprawy pojazdu, zobligowany zostaje do pomocy w sprzedaży pozostałości samochodu. Wiele firm ubezpieczeniowych prowadzi aukcje i licytacje powypadkowych aut, w tym tych ze stwierdzoną szkodą całkowitą. Ubezpieczony nie powinien się łudzić – wartość uszkodzonego samochodu nie zasili porządnie jego portfela. Najważniejsze elementy sprzedaży w wyniku licytacji to finalizacja zakupu i poprawne sporządzenie umowy. Obligatoryjnie o zmianie właściciela pojazdu należy powiadomić wydział komunikacji oraz ubezpieczyciela.

Szkoda całkowita a naprawa pojazdu

Stwierdzenie szkody całkowitej rozpatruje się dwutorowo:

• technologicznie,
• ekonomicznie.

Szkoda całkowita z technologicznego punktu widzenia oznacza brak możliwości naprawy pojazdu tak, aby prawidłowo i bezpiecznie funkcjonował. Zakłada wyłącznie kasację pojazdu lub jego sprzedaż na części. Szkoda całkowita w ujęciu ekonomicznym zakłada możliwość naprawy pojazdu, jako że powstałe usterki pozwalają na dalsze jego użytkowanie. Niestety koszt naprawy przekracza wartość ubezpieczenia.

Rzadkością jest naprawa pojazdu mechanicznego w przypadku stwierdzenia szkody całkowitej. W praktyce często dokonuje się napraw pojazdów historycznych – na tzw. żółtych tablicach – ze względu na ich szczególną wartość. Ubezpieczyciel nie pokrywa w takim wypadku kosztów naprawy, a zakup oryginalnych części pozostaje po stronie właściciela samochodu.

Szkoda całkowita a rodzaj ubezpieczenia

Szkodę całkowitą rozpatruje się z dwóch różnych punktów widzenia:

• ubezpieczenia OC,
• ubezpieczenia AC.

Ubezpieczenie OC

Kiedy jest możliwe zgłoszenie szkody z ubezpieczenia OC? Zgłoszenie szkody całkowitej z ubezpieczenia OC sprawcy zdarzenia jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy koszt naprawy przewyższa wartość auta w dniu szkody przed jego uszkodzeniem.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego szkoda całkowita z OC sprawcy jest uzasadniona, gdy ekonomicznie naprawa jest nieopłacalna.

Ubezpieczenie AC

W przypadku ubezpieczenia AC szkodę całkowitą stwierdza się, gdy koszt naprawy uszkodzonego pojazdu przekracza 70% jego wartości w dniu jego uszkodzenia.

W przypadku szkody całkowitej z racji ubezpieczenia AC przy stwierdzeniu szkody ubezpieczyciel bierze pod uwagę:

• cenę oryginalnych części niezbędnych do naprawy pojazdu,
• koszt naprawy w warsztacie ASO. Ze względu na te kosztochłonne czynniki nawet drobna usterka może okazać się bodźcem do stwierdzenia szkody całkowitej.

Warunki kalkulacji szkody całkowitej każdy ubezpieczyciel określa w OWU – ogólnych warunkach ubezpieczenia.

Pojazd zastępczy

Okres przysługiwania poszkodowanemu pojazdu zastępczego w przypadku stwierdzenia przez ubezpieczyciela szkody całkowitej reguluje uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2013 roku. Odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje ekonomicznie uzasadnione wydatki poszkodowanego na najem samochodu zastępczego, póki ten nie zaopatrzy się w kolejny środek lokomocji. Czas najmu pojazdu zastępczego nie może być sztucznie wydłużony przez poszkodowanego.

Kalkulacja Czasu przysługiwania pojazdu zastępczego

W świetle regulacji Polskiej Izby Ubezpieczeń czas przysługiwania pojazdu zastępczego z OC sprawcy kalkuluje się na:

• trzy dni od zgłoszenia szkody całkowitej,
• czas niezbędny na sprzedaż wraku pojazdu, nabycie nowego środka transportu oraz jego rejestrację (przyjmuje się siedem dni),
• dni od zgłoszenia szkody do oględzin i informacji o kwalifikacji do szkody całkowitej.

Zniżki

Najkrótszą drogą do odebrania zniżek za bezszkodową jazdę jest wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela. System zniżkowy zakłada procentowy wzrost rabatów w przypadku jazdy bezszkodowej oraz procentową utratę zniżek, gdy pojazd uległ wypadkowi. Wypłata świadczeń w przypadku szkody nie musi oznaczać całkowitej utraty zniżek, jednak skutkuje ich wyraźnym zmniejszeniem.

Zwrot składki

Problem zwrotu składki pojawia się w przypadku zerwania umowy ubezpieczenia dobrowolnego autocasco, gdy stwierdzono szkodę całkowitą pojazdu. Szkoda całkowita jest równoznaczna z wyczerpaniem się sumy zawartej w umowie ubezpieczeniowej. Ubezpieczyciele zastrzegają sobie wówczas zmniejszenie kwoty odszkodowania o nieopłacone dotychczas raty składki. Składka za okres do końca trwania umowy z ubezpieczycielem nie jest zwracana poszkodowanemu.

Szkoda całkowita a pojazd firmowy

Wpływ odszkodowania otrzymanego od ubezpieczyciela za uznaną szkodę całkowitą pojazdu traktuje się w świetle rachunkowości jako przychód przedsiębiorcy. Wymaga on oczywiście odpowiedniego opodatkowania. Sposób rozliczenia przychodu w księdze przychodów i rozchodów przedsiębiorstwa zależy od rodzaju ubezpieczenia oraz tego, czy jest to ubezpieczenie dobrowolne, czy obligatoryjne.

Kasację samochodu lub podjęcie się jego naprawy przez właściciela (w sytuacji, gdy koszt naprawy przewyższa wartość samochodu) traktuje się w księgowości przedsiębiorstwa jako stratę.

Leasing

Kodeks cywilny przewiduje sytuację, gdy samochód wzięty w leasing uległ szkodzie całkowitej lub kradzieży. Jeśli przedmiot leasingu – pojazd – został utracony z powodów niezależnych od finansującego, umowa leasingu w większości przypadków automatycznie wygasa. Wówczas leasingobiorca jest zobowiązany do zapłaty finansującemu wszystkich niezapłaconych rat przewidzianych do końca trwania umowy. Należy je jednak pomniejszyć o korzyści finansującego związane z przedwczesną spłatą rat.

Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że niewątpliwym bonusem z umów leasingowych i auto-abonamentu jest pełen pakiet ubezpieczeniowy, tj. OC, AC, GAP czy NNW. Finansujący wykupuje pakiety ubezpieczeniowe, zaś leasingobiorca jest obarczony kosztami ubezpieczenia. Koszta te są zdecydowanie mniejsze niż w przypadku klasycznych ubezpieczeń, ponieważ leasingodawcy mogą liczyć na większe zniżki ubezpieczeniowe. Kwestie ubezpieczeniowe są ustalane indywidualnie w umowie między leasingobiorcą a leasingodawcą.

Podsumowanie

Szkoda całkowita jest często zbyt łatwo stwierdzana przez ubezpieczycieli. Niekiedy szkoda częściowa uznawana jest za całkowitą, ponieważ naprawa pojazdu jest ekonomicznie nieopłacalna.