Crowdfunding – nowoczesne źródło finansowania i inwestycji

Crowdfunding – zasada działania mechanizmu

Czym jest crowdfunding?

Zakładanie działalności gospodarczej lub realizacja innowacyjnego projektu wiąże się z koniecznością inwestycji kapitału własnego. Przedsiębiorcy chętnie korzystają z pożyczek terminowych lub kredytów, aby pozyskać środki na finansowanie własnych działalności. Ze względu na swoją specyfikę doskonałą alternatywą dla tradycyjnego pozyskiwania kapitału jest crowdfunding. Termin ten to połączenie dwóch angielskich słów: crowd (tłum) i funding (finansowanie). W Polsce zamiennie używa się określenia „finansowanie społecznościowe”.

Mechanizm działania finansowania społecznościowego

Mechanizm crowdfundingu polega na zaproszeniu potencjalnych drobnych inwestorów i kapitałodawców do wsparcia finansowego poprzez media (najczęściej specjalne platformy internetowe). Środki pieniężne udostępniane są:

1. w formie darowizny,
2. w zamian za wartość dodaną.

Cechą szczególną finansowania społecznościowego jest wykorzystanie Internetu w celu dotarcia do jak największej liczby użytkowników.

Jakie projekty mają szansę na przebicie?

Crowdfunding to rodzaj prywatnego finansowania projektów w fazie seed stage lub start-up. Finansowanie poprzez crowdfunding to lokowanie nadwyżek finansowych społeczeństwa – oszczędności – w inwestycje w innowacyjne projekty. O atrakcyjności projektu, oprócz innowacyjnych technologii, świadczą jego zasięg i popularność wśród użytkowników sieci.

Crowdfunding a zbiórka publiczna – różnice

Zgodnie z Ustawą z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych zbiórkę publiczną charakteryzuje¹:

• składanie ofiar w postaci środków pieniężnych lub darów rzeczowych,
• przeprowadzenie zbiórki w miejscu publicznym,
• brak dowolności celu zbiórki (cele określone są w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie²).

Jednym z założeń finansowania społecznościowego jest możliwość pozyskania kapitału na niemal każdy projekt, o ile znajdą się zainteresowani nim kapitałodawcy. Crowdfunding to również forma finansowania, z której mogą skorzystać przedsiębiorcy. Zbiórki publiczne służą do wspomagania szeroko pojętej działalności charytatywnej, promocji kultury, ekologii lub zdrowia czy wspierania osób niepełnosprawnych.

Modele crowdfundingowe

Choć crowdfunding zapisał się na kartach historii już w XIX wieku, to wciąż jest bardzo młodym narzędziem wykorzystywanym przez przedsiębiorców. Ze względu na przyznawane w zamian za kapitał świadczenia zwrotne wyróżnia się finansowanie ze zwrotem:

1. finansowym (udziały, pożyczki),
2. niefinansowym (dotacje, nagrody).

Crowdfunding udziałowy

Crowdfunding udziałowy swoją istotą przypomina wykupienie akcji na rynku kapitałowym. Finansujący podejmuje się inwestycji w projekt, stając się jednocześnie udziałowcem w kapitale zakładowym spółki kapitałobiorcy. Inwestor zyskuje procentowy udział w zyskach generowanych przez spółkę w przypadku jej sukcesu. Jest to forma zwrotu finansowego z zainwestowanego kapitału.

W mediach można się spotkać również z terminami „crowdfunding inwestycyjny” czy „crowdfunding equity” (nazwa pochodzi od funduszy private equity) jako określeniem udziałowego finansowania społecznościowego.

Crowdfunding dłużny

Finansowanie społecznościowe w formie dłużnej przypomina swoim mechanizmem spłaty standardową pożyczkę terminową. Kapitałobiorca – beneficjent – zobligowany jest do spłaty odsetek z kapitału pieniężnego, który przekazali finansujący.

Zaletą takiego pozyskiwania środków pieniężnych jest możliwość pominięcia regulacji prawa bankowego w zakresie przyznawania pożyczek dla zadłużonych. Pożyczki często bywają udzielane przedsiębiorcom bezpośrednio przez kapitałodawców – drobnych inwestorów prywatnych. Operator platformy crowdfundingowej zostaje w tym procesie ograniczony do roli wyłącznie kojarzącego ze sobą dwa podmioty.

Crowdfunding dotacyjny

Wielu inwestorów lokuje swój kapitał, nie oczekując w zamian gratyfikacji pieniężnej lub udziałowej. W przypadku finansowania dotacyjnego uiszczane przez finansujących wpłaty traktowane są jako forma bezinteresownej pomocy.

Czym mogą być świadczenia zwrotne w przypadku projektów crowdfundingu dotacyjnego?
Takie projekty mają najczęściej charakter charytatywny, a ich twórcy wynagradzają inwestorów m.in. zniżkami na produkty, książkami bądź płytami z autografami znanych osób albo voucherami na usługi firm partnerskich.

Wady i zalety crowdfundingu

Zalety

Kluczową zaletą korzystania z crowdfundingu przy finansowaniu przedsięwzięcia jest możliwość pozostania właścicielem swojego projektu lub firmy. Kapitał pozyskany od funduszy venture capital lub aniołów biznesu, czyli z alternatywnych źródeł finansowania, znacznie ogranicza autonomię właścicieli. Dodatkowo finansowanie społecznościowe zakłada dotarcie do jak największej liczby drobnych inwestorów, którzy w ten sposób obniżają barierę wejścia na rynek. Co więcej, pomiędzy kapitałobiorcą a finansującymi rodzi się więź, która pozwala na:

• kształtowanie relacji z klientami,
• rozwój produktu,
• formę feedbacku.

W zależności od prowadzonych działań promocyjnych projektu przedsiębiorcy pozyskiwali nieraz kwoty większe od początkowo zakładanych. Z kolei inwestorzy dzięki swojemu zaangażowaniu w przedsięwzięcie stawali się głównymi propagatorami projektów.

Wady

Mimo szeregu potencjalnych korzyści, które mogą płynąć z korzystania z platform crowdfundingowych, istnieją zagrożenia, z którymi wiąże się ten typ finansowania. Upublicznienie swojego pomysłu w Internecie stwarza możliwość jego łatwego skopiowania przez inny podmiot. Zdarza się też, że nieuzyskanie założonej początkowo kwoty – pozyskanie tylko jej części – może się wiązać z koniecznością zwrotu zebranych środków zgodnie z zasadą all or nothing.

Jakie są podstawowe opłaty związane z projektem crowdfundingowym?
Podobnie jak w przypadku pożyczki lub kredytu kapitałobiorca musi się liczyć z opłatami dodatkowymi dla operatorów platform crowdfundingowych, które opiewają nawet na 10% wartości pozyskanego kapitału. Pojawiają się również opłaty transakcyjne związane z przelewami międzybankowymi, które są rzadkością np. w kredytach obrotowych.

Platformy crowdfundingowe

Aby pomysłodawcy mogli prezentować swoje projekty najszerszemu gronu potencjalnych kapitałodawców, stworzono specjalne internetowe platformy crowdfundingowe.Operatorzy platform odpowiadają za m.in.:

• zapewnienie dostępu do przykładowych inwestycji,
• udostępnianie wtyczek społecznościowych,
• informowanie o postępach prac.

Proste procedury i powszechność Internetu są gwarantem sprawnego pozyskiwania środków pieniężnych poprzez platformy crowdfundingowe.

Platformy crowdfundingowe w Polsce

W Polsce za promocję i rozwój idei finansowania społecznościowego odpowiada Polskie Towarzystwo Crowdfundingu. Stowarzyszenie aktywnie dąży do poprawy regulacji prawnych w zakresie zbiórek publicznych i pozyskiwania kapitału dla przedsiębiorców. Na polskich platformach crowdfundingowych prym wiodą niewielkie projekty takie jak nagranie płyty, wydanie książki, przedsięwzięcia sportowe czy działania charytatywne.

Pomysłodawcy mogą skorzystać z krajowych platform finansowania społecznego, m.in. z portali:

• polakpotrafi.pl,
• wspieram.to,
• wspolnyprojekt.pl,
• wspolnicy.pl,
• wspieramkulture.pl.

Najpopularniejsze platformy crowdfundingowe na świecie

W 2000 roku w Stanach Zjednoczonych powstała pierwsza platforma internetowa służąca do quasi-finansowania społecznościowego: www.artistshare.net. Głównym założeniem była pomoc artystom w zdobywaniu mecenatu. Siedem lat później na nowym kontynencie powstała platforma Indiegogo, która obecnie jest międzynarodowym portalem do pozyskiwania kapitału. Ponadto, Indiegogo jest miejscem sprzedaży innowacyjnych produktów. W ciągu dekady za pomocą tej platformy zebrano ponad miliard dolarów. Konkurencyjnym miejscem spotkania pomysłodawców i finansujących jest Kickstarter. Umożliwił on pozyskanie ponad trzech miliardów dolarów, mimo że jest obecny na rynku niespełna rok dłużej niż Indiegogo.

Crowdfunding a regulacje prawne

Jednym z zagrożeń płynących z rozwoju finansowania społecznościowego i platform crowdfundingowych jest brak szczegółowych i klarownych regulacji w polskim prawie. Wraz z rozwojem crowdfundingu narastają trudności z interpretowaniem stosunków prawnych między uczestnikami procesu. Wiele wątpliwości może budzić również status środków pieniężnych tymczasowo powierzonych operatorowi platformy. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się specjaliści prawa własności intelektualnej, ponieważ ta w przypadku crowdfundingu powinna być pilnie strzeżona.

Rozliczanie działań crowdfundingowych

W zależności od formy crowdfundingu i stosunków prawnych może powstać obowiązek podatkowy ze strony zarówno pomysłodawcy, jak i finansującego czy pośrednika. Rozliczenie działań crowdfundingowych wymaga każdorazowej i indywidualnej analizy. Najczęściej spotyka się z obciążeniem:

• podatkiem dochodowym,
• podatkiem VAT,
• podatkiem od spadków i darowizn,
• podatkiem od gier,
• podatkiem PCC.

Podsumowanie

Crowdfunding dzięki swojemu zasięgowi oraz prostemu mechanizmowi ma szansę na podbój europejskiego rynku. Polscy przedsiębiorcy stawiają dopiero pierwsze kroki w finansowaniu swojej działalności poprzez tego typu zbiórki środków pieniężnych. Mimo to ten amerykański mechanizm osiąga coraz większy udział w finansowaniu przedsiębiorstw w Europie Zachodniej.